Η επιδημία του AIDS την δεκαετία του ‘80 αρχικά στις ΗΠΑ και λίγο μετά στην Ευρώπη άλλαξε τόσο την αποδοχή για τις πρακτικές μείωσης βλάβης όσο και τη χρηματοδότηση και υποστήριξη των σχετικών υπηρεσιών. Σε μεγάλο βαθμό θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως οι ρίζες της μείωσης βλάβης βρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στις τακτικές πρόληψης για τον HIV, στην όσμωση από την συνάντηση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας με την κοινότητα των χρηστών ενέσιμης ηρωίνης αλλά και στη «ριζοσπαστική ενσυναίσθηση», όπως την αποκαλεί η Maia Szalavitz, που αναπτύχθηκε όχι μόνο μεταξύ των θιγόμενων από την επιδημία του AIDS κοινοτήτων αλλά και μεταξύ άλλων εμπλεκόμενων, όπως επαγγελματιών ψυχικής υγείας, νοσηλευτών, επιδημιολόγων, λοιμωξιολόγων, ακόμα και πολιτικών ή κρατικών αξιωματούχων σε κάποιες περιπτώσεις.
Συνεπώς η ιστορία του HIV παγκοσμίως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της μείωσης βλάβης, δηλαδή των πρακτικών και στρατηγικών που έχουν σαν βασικό στόχο τον περιορισμό των αρνητικών συνεπειών της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών και που συναντούν το συγκεκριμένο πληθυσμό στο σημείο που βρίσκεται και όχι στο σημείο που ενδεχομένως κάποιοι θα ήθελαν να βρίσκεται. Αυτό σημαίνει πως αυτή η προσέγγιση αποδέχεται την χρήση ουσιών ως ανθρώπινη συμπεριφορά και προσπαθεί να την αντιμετωπίσει με γνώμονά την προστασία της δημόσιας υγείας και τα ανθρώπινα δικαιώματα, χωρίς ηθικοπλαστικά κηρύγματα.
Στη χώρα μας όλα τα παραπάνω ξεκίνησαν να γίνονται περισσότερο κατανοητά με την επιδημική έξαρση του HIV στους ενέσιμους χρήστες στο κέντρο της Αθήνας μεταξύ 2011-2013. Εχουν ειπωθεί και έχουν γραφτεί τόσα πολλά για εκείνη τη περίοδο όσο και για την αναχαίτιση της έξαρσης. Ίσως το μοναδικό που θεωρούμε άξιο αναφοράς είναι η εξαιρετικά αποτελεσματική εμπλοκή ομοτίμων στο πεδίο (τόσο στο πρόγραμμα Αριστοτέλης όσο και σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών) η οποία ανέδειξε τη χρησιμότητα της συμμετοχής μελών της θιγόμενης κοινότητας σε δράσεις που ουσιαστικά απευθύνονται στην ίδια την κοινότητα.
Η προβληματική χρήση είναι, επομένως, ζήτημα δημόσιας υγείας και όχι ποινικής δικαιοσύνης. Αυτό το συμπέρασμα με τη σειρά του οδηγεί στο να αντιμετωπίσουμε τους χρήστες σαν μια κατηγορία «ευάλωτων ασθενών» και όχι σαν εγκληματίες. Οι υπηρεσίες που απευθύνονται σε ενεργούς χρήστες οφείλουν να είναι η γέφυρα προς την ενσυναίσθηση, την κατανόηση, τη συμπόνια, να μην είναι επικριτικές προς ένα ήδη στιγματισμένο και πολλαπλά αποκλεισμένο πληθυσμό και να είναι πλήρως απαλλαγμένες από την αστυνομική και τιμωρητική αντίληψη που έχουν επιβάλλει σε πολλές χώρες με κυρίαρχο τρόπο τα προγράμματα «σκληρής αγάπης», με ολέθρια αποτελέσματα. Οι ίδιες υπηρεσίες, επίσης, οφείλουν, όπως προτείνουν άλλωστε και οι οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, να συμπεριλαμβάνουν στη διαμόρφωση και την υλοποίηση του σχεδιασμού τους, ανθρώπους από την ίδια την ομάδα που απευθύνονται, δηλαδή τους ίδιους τους χρήστες.
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας είναι η πρώτη οργάνωση του πεδίου που ενσωμάτωσε εργασιακά αλλά και σε εθελοντικό επίπεδο οροθετικά άτομα που έκαναν ή κάνουν χρήση, φέρνοντας στην Ελλάδα μια πρακτική απολύτως επιτυχημένη στο εξωτερικό, που στην αρχή συνάντησε αντιδράσεις αλλά στη συνέχεια απέδειξε και αποδεικνύει ακόμα τη σπουδαιότητα της μείωσης βλάβης στη βάση των ομότιμων (peer-led harm reduction), της ομοταγούς ενδυνάμωσης και εκπαίδευσης (peer-led empowerment and education), τη σημασία της εμπλοκής ομότιμων σε δράσεις πεδίου (peer involvement). Πάνω από όλα, απέδειξε μια διαχρονική αλήθεια της μείωσης βλάβης: πως οι κοινότητες είναι και θα είναι πάντα ένα βήμα μπροστά από τον «λόγο των ειδικών» και διαθέτουν μιά διαύγεια αναντικατάστατη και πολύτιμη όσον αφορά στην εργασία στο πεδίου και σε στοχευμένες παρεμβάσεις.
Οι βασικοί πυλώνες της δράσης μας στο πεδίο της μείωσης βλάβης είναι οι εξής:
- streetwork/outreach με διανομή ειδών πρώτης ανάγκης και αποστειρωμένων σύνεργων χρήσης
- ενδυνάμωση στη βάση των ομοτίμων και διασύνδεση με υπηρεσίες υγείας όπως ΜΕΛ και προγράμματα υποκατάστασης και απεξάρτησης αλλά και με όποια άλλη δομή απευθύνεται σε χρηστες
- εξέταση HIV & ηπατίτιδας C και συμβουλευτική σε ενεργούς και πρώην χρήστες με μια μη επικριτική και πραγματιστική προσέγγιση
- ενημερωτικά/εκπαιδευτικά σεμινάρια σε ενεργούς και πρώην χρήστες για τις αιματομεταδιδόμενες λοιμώξεις και τις πρακτικές μείωσης βλάβης σε κέντρα ημέρας , ανοιχτές και κλειστές κοινότητες και σε άλλες δομές
- ενημερωτικά/εκπαιδευτικά σεμινάρια για τις αιματομεταδιδόμενες λοιμώξεις και την αντιμετώπιση των οροθετικών ατόμων στο θεραπευτικό προσωπικό των δομών που απευθύνονται στους χρήστες
- έχουμε μεταφράσει, εκτυπώσει και διανείμει πληθώρα ενημερωτικού υλικού που απευθύνεται σε προβληματικούς χρήστες για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από συμβουλές για ασφαλέστερη χρήση και για την ψυχική υγεία μέχρι κατάλογο δομών σίτισης και στέγασης
