26 Ιουνίου 2015
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους, θεσπίστηκε από τον ΟΗΕ το 1987 σα μία παγκόσμια ημέρα μνήμης του αγώνα που είχε δώσει ο κρατικός αξιωματούχος και διανοούμενος LinZexu ενάντια στο όπιο. Τα γεγονότα αυτά κλιμακώθηκαν από το Μάιο του 1839 και κορυφώθηκαν στις 26 Ιουνίου του ίδιου χρόνου.
Κατά τη διάρκεια των ημερών αυτών συνελήφθησαν 1.700 έμποροι οπίου, κατασχέθηκαν 70.000 σύνεργα χρήσης και καταστράφηκαν πάνω από 1,2 εκατομμύρια κιλά του ναρκωτικού.
Χρειάστηκαν πάνω από 500 εργάτες για να πετάξουν στη θάλασσα τις κατασχεμένες ποσότητες που είχαν αναμιχθεί με λάιμ και αλάτι για να αχρηστευτούν εντελώς. Αυτή η πράξη πυροδότησε τις ανοιχτές εχθροπραξίες μεταξύ της Βρετανικής Βικτωριανής Αυτοκρατορίας και της Κίνας, τις οποίες η ιστορία κατέγραψε σαν τον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου…
Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες γιατί εκτός από την ιστορική μνήμη και τη γνώση, τονίζουν τη σχέση της στρατιωτικής ισχύος, της γεωπολιτικής και του εμπορίου εξαρτησιογόνων ουσιών.
Ο Ο.Η.Ε συμβολοποιήσε τον Κινέζο αξιωματούχο σαν εμβληματική φιγούρα και θέσπισε μία ακόμα παγκόσμια ήμερα. Η ιστορία τον μνημονεύει. Αλλά λίγες έως καθόλου γραμμές έχουν γραφτεί για τούς χρήστες των τοξικών ουσιών παγκοσμίως. Μπορεί κάποιος να τους αποκαλέσει και τους αφανείς ήρωες ενός πολέμου, ή ακόμα και θύματα του κοινωνικού αποκλεισμού, του στίγματος, των διακρίσεων και φυσικά των λοιμώξεων .
Η τοξικομανία -η χρήση ουσιών ως τρόπος ζωής- είναι ένα εμβληματικό φαινόμενο της Νεωτερικότητας, της βιομηχανικής επανάστασης. Αρχικά πλήττει την εργατική τάξη και σχετίζεται σίγουρα με τις συνθήκες ζωής. Το φαινόμενο φυσικά εξαπλώνεται, γίνεται διαταξικό και μπορούμε να πούμε ότι παίρνει επιδημικές διαστάσεις. Η εξάρτηση είναι πολυπαραγοντική και για αυτό περίπλοκη.
Στην Ελλάδα ανατρέχοντας την ιστορία της τοξικομανίας συναντάμε αναπόφευκτα την ιστορία των ψυχιατρείων. Το πρώτο καταγεγραμμένο περιστατικό εισαγωγής στο ”Δρομοκαΐτειο” εμφανίζεται το 1901 με διάγνωση ”μορφινομανία- κοκαϊνομανία”. Στο ”Δαφνί” μέχρι το 1928 έχουν κτιστεί κάτι παράγκες και αργότερα τα γνωστά ”περίπτερα όπου φιλοξενούν τοξικομανείς. Τα στοιχεία των εισαγωγών μας δείχνουν ότι μέχρι το 1928 οι εξαρτημένοι είναι συνήθως αλλοδαποί, ναυτικοί, έμποροι και γιατροί. Από το 1929 με το κραχ και την παγκόσμια οικονομική κρίση υπάρχει αλματώδης αύξηση των περιστατικών. Τότε η τοξικομανία παίρνει διαστάσεις κοινωνικού φαινομένου και αφορά πλέον όλα τα κοινωνικά στρώματα. Το 1933 ψηφίζεται νόμος που προβλέπει εκτοπίσεις και φυλακίσεις για τους εξαρτημένους. Τόπος εξορίας η Ίος. Εντυπωσιακές είναι και οι μαρτυρίες για την περίοδο της κατοχής ότι άνθρωποι ξεκινούσαν τη χρήση ηρωίνης για να μην αισθάνονται την πείνα. Τα περιστατικά αυξηθήκαν τόσο, που η Αστυνομία Πόλεων και η Χωροφυλακή οργάνωσαν επιχείρηση-σκούπα στις 4 Αυγούστου του 1942. Εντυπωσιακό είναι ότι στις 4 Αυγούστου του 2012 -την ίδια ημερομηνία- ξεκίνησε η επιχείρηση σκούπα ”Ξένιος Ζευς” με τα γνωστά αποτελέσματα που όλοι θυμόμαστε.
Δεκαετίες πέρασαν, γενιές ανθρώπων χαθήκαν επειδή αντί για βοήθεια αντιμετώπισαν την καταστολή και κάποια πράγματα παραμείναν τα ίδια. Τόποι εκτοπισμού, κρατική βία, διαπομπεύσεις, εξευτελισμοί.
Με τις ηρωικές προσπάθειες κάποιων ανθρώπων από τη δεκαετία του ‘80 και μετά, η Ελλάδα απόκτησε μονάδες απεξάρτησης, ιδρύθηκαν οι πρώτες κοινότητες και σταμάτησε η βίαιη προσαγωγή με εισαγγελικές εντολές των εξαρτημένων στα ψυχιατρεία. Έγινε και ένα τεράστιο βήμα με τα προγράμματα μείωσης βλάβης που χορηγούν υποκατάστατα και σώζουν χιλιάδες ζωές.
Η μείωση βλάβης παραμένει «terra incognita» για πολλούς στη χώρα μας, η οποία παραμένει αγκυλωμένη σε απαγορευτικές πολιτικές και θεωρεί ταμπού τους χώρους εποπτευομένης χρήσης και τη διανομή υγειονομικού υλικού για αφελέστερη χρήση. Αυτές οι αντιλήψεις έχουν οδηγήσει σε ολέθριες συνέπειες, στην εξάπλωση του HIV και των ηπατιτίδων, στον πόνο, την απόγνωση και το θάνατο. Οι πρακτικές της μείωσης βλάβης τώρα που οι συνθετικές ουσίες εξαπλώνονται ταχύτατα (τα ναρκωτικά της κρίσης) και η πολυτοξικομανία είναι κυρίαρχη σαν πρακτική στους εξαρτημένους, είναι πιο χρήσιμες από ποτέ. Η είσοδος στη χρήση ουσιών γίνεται όλο και σε μικρότερη ηλικία, ενώ είναι σαφές ότι συνδέεται με την ανεργία και την φτώχεια.
Η μείωση της βλάβης είναι ένα σύνολο από πρακτικές, στρατηγικές και ιδέες που αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών συνεπειών που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών. Αποτελεί επίσης ένα κίνημα για την κοινωνική δικαιοσύνη, χτισμένο στην πίστη και το σεβασμό στα δικαιώματα των ατόμων που κάνουν χρήση ουσιών.
Φυσικά δεν υπάρχει κάποιος παγκόσμιος ορισμός ή μία μόνο συνταγή για την εφαρμογή της μείωσης βλάβης. Οι ανάγκες μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή.
Τώρα στην Ελλάδα ζούμε την οικονομική αφαίμαξη των προγραμμάτων απεξάρτησης και υποκατάστασης, τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας και τον πολλαπλασιασμό των καθημερινών αδιεξόδων που μπορούν να οδηγήσουν νέους ανθρώπους στην εξάρτηση. Έτσι είναι αναγκαίο όσο ποτέ ο διάλογος και ο συντονισμός των αρμόδιων φορέων που διαμορφώνουν τις πολιτικές για τα ναρκωτικά, όσο και η αξιοποίηση της εμπειρίας και της γνώσης που έχουν οι Μ.Κ.Ο. αλλά και οι οργανώσεις βάσεις των ίδιων των χρηστών -πρώην και νυν- όπως ο Σύλλογος Θεραπευομένων Ο.ΚΑ.ΝΑ, ο αντίστοιχος της Βόρειας Ελλάδας «Σίσυφος» και οι Συλλογικές Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης «18Ανω». Γιατί η συμμετοχή και η νοηματοδότηση συλλογικοτήτων αποτελεί ένα ουσιαστικό και απαραίτητο βήμα προς την κατασκευή μιας νέας ταυτότητας μακριά από την ακραία εξατομίκευση της χρήσης.
Στην Ελλάδα είναι πλέον αισθητός ο περιορισμός της επιδημίας της HIV λοίμωξης μεταξύ χρηστών που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ουσιών, καθώς από το 2013 και μετά ο αριθμός των διαγνωσθέντων κρουσμάτων μειώθηκα σχεδόν κατά 50%.
Η χώρα μας βρίσκεται στην 5η ποσοστιαία θέση στην Ευρώπη όσον αφορά στις νέες μολύνσεις HIV λόγω της ενδοφλέβιας χρήσης. Ο περιορισμός της επιδημίας των νέων μολύνσεων αποδίδεται στην αύξηση των θεραπευομένων στα προγράμματα των μονάδων υποκατάστασης και στην αύξηση παρεμβάσεων στο δρόμο, ενώ σημαντικό ρόλο στην αναχαίτιση των νέων μολύνσεων διαδραμάτισε και η αναβάθμιση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών.
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή» προσπαθεί με στοχευμένες παρεμβάσεις να συμβάλει στον περαιτέρω περιορισμό του φαινομένου. Η ομάδα εργασίας στο πεδίο επισκέπτεται σε εβδομαδιαία βάση περιοχές όπου συχνάζουν χρήστες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη για ενημέρωση για θέματα HIV/AIDS και δωρεάν διανομή προφυλακτικών και παρέχει υπηρεσίες διασύνδεσης με δομές απεξάρτησης και μείωσης βλάβης. Σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ δίνουμε τη δυνατότητα στους ωφελούμενους των οργανισμών για δωρεάν εξέταση για HIV και ηπατίτιδες Β και C, ενώ κάθε εβδομάδα επισκεπτόμαστε το νοσοκομείο «Άγιος Παύλος» των Φυλακών Κορυδαλλού για ενδυνάμωση των οροθετικών κρατουμένων.
Στόχος μας παραμένει η άρση των κοινωνικών αποκλεισμών. Ενάντια στην απώλεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ρήξη των κοινωνικών δεσμών. Ενάντια στην ισοπέδωση του στίγματος, των προκαταλήψεων και της κοινωνικής απομόνωσης. Για κάποιους από εμάς κάθε μέρα είναι ισοδύναμη της «Παγκόσμιας Ημέρας». Ας μην το ξεχνάμε αυτό…
