28 Μαρτίου 2017
Με πρωτοβουλία της Μάλτας, που έχει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για το πρώτο εξάμηνο του 2017, οι Υπουργοί Υγείας των κρατών μελών συμμετείχαν σε συνεδρίαση την 20η Μαρτίου 2017 και συζήτησαν τα συμπεράσματα της Διακήρυξης της Μάλτας «Κάλεσμα για την Επιτάχυνση των Δράσεων για την Εξάλειψη της Επιδημίας του AIDS μέχρι το 2030 στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Η Διακήρυξη υιοθετήθηκε στη συνάντηση εκπροσώπων των Υπουργείων Υγείας της ΕΕ που διοργάνωσε η Προεδρία της Μάλτας σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) στις 30 και 31 Ιανουαρίου 2017. Η συνάντηση είχε στόχο την αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το AIDS (UNAIDS) 90-90-90 μέχρι το 2020. Οι στόχοι αυτοί προβλέπουν τη διάγνωση του 90% των ατόμων που ζουν με HIV, το 90% αυτών να βρίσκονται σε θεραπεία και το 90% αυτών να έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC, το 2015 καταγράφηκαν περίπου 30.000 νέα κρούσματα HIV στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αριθμός που παραμένει ο ίδιος τα τελευταία δέκα χρόνια. Αυτό είναι μια μεγάλη αποτυχία των χωρών της ΕΕ καθώς αναδεικνύει πως τα προγράμματα πρόληψης δεν έχουν επιτύχει το στόχο της έγκαιρης διάγνωσης και της μείωσης των νέων κρουσμάτων. Επίσης, ο αριθμός των ατόμων που ζουν με τον ιό και δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί παραμένει εξαιρετικά υψηλός. Εκτιμάται πως 122.000 άνθρωποι στην Ευρώπη και περίπου 3.000 άνθρωποι στην Ελλάδα έχουν εκτεθεί στον ιό και δεν το γνωρίζουν, με σημαντικές συνέπειες τόσο για την υγεία τους, όσο και για τη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC η επίτευξη των στόχων του UNAIDS διαμορφώνεται ως εξής: Στην ΕΕ το 83% των ανθρώπων που ζουν με HIV έχουν διαγνωστεί, το 83% αυτών βρίσκεται σε θεραπεία και το 89% αυτών έχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ελλάδα είναι 78%, 67% και 73%. Αυτό σημαίνει ότι ενώ στην ΕΕ το ποσοστό των ανθρώπων με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο (στο σύνολο των ανθρώπων που ζουν με HIV) είναι 63%, στην Ελλάδα το ίδιο ποσοστό περιορίζεται μόλις στο 39%, κατατάσσοντας τη χώρα 14η σε σύνολο 17 χωρών.
Ευρωπαϊκή Ένωση | Ελλάδα | |
| Διάγνωση | 83% | 78% |
| Πρόσβαση στη θεραπεία | 83% | 67% |
| Επιτυχία της θεραπείας | 89% | 73% |
| Συνολική αξιολόγηση | 63% | 39% |
Η «Θετική Φωνή» έχει επανειλημμένα αμφισβητήσει με στοιχεία σε συνέδρια και συναντήσεις τα ποσοστά της Ελλάδας και έχει καλέσει το Υπουργείο Υγείας και το ΚΕΕΛΠΝΟ να διακριβώσουν το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος επικαιροποιώντας τα στοιχεία του μητρώου των οροθετικών ατόμων.
Σχετικά με τη συνολική επίδοση της Ελλάδας, η Πολιτεία οφείλει να αναγνωρίσει στην πράξη τη σημασία του ελέγχου του ιικού φορτίου στο πλαίσιο της θεραπείας ως πρόληψης και να αποκαταστήσει άμεσα την απρόσκοπτη πρόσβαση των οροθετικών ατόμων στις εξετάσεις τους. Το πρόβλημα των ελλείψεων αντιδραστηρίων αποτελεί πάνω από όλα ένα προεξέχον ζήτημα δημόσιας υγείας, καθώς η μη σωστή παρακολούθηση των οροθετικών ατόμων βάσει των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το στόχο για περιορισμό των νέων κρουσμάτων HIV στη χώρα μας. Η μείωση «παροχών» στο Εθνικό Σύστημα Υγείας λόγω οικονομικών δυσκολιών είναι κατανοητή και εν μέρει αποδεκτή. Ωστόσο η μείωση κονδυλίων για απαραίτητες εξετάσεις λόγω άγνοιας, αμέλειας ή κακού προγραμματισμού έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των ασθενών και προκαλεί τελικά πολλαπλάσιο οικονομικό βάρος στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, αναδεικνύει δε την αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας και του ΚΕΕΛΠΝΟ όχι μόνο να βρει αποτελεσματικές λύσεις, αλλά ακόμη και να υιοθετήσει τις προτεινόμενες.
Στη συνάντηση της Μάλτας, οι Υπουργοί κλήθηκαν να απαντήσουν σε δύο κεντρικά ερωτήματα: Πρώτον, σχετικά με τη στρατηγική και τα εργαλεία εφαρμογής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και δεύτερον, σχετικά με τη διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης στη θεραπεία και την πρόληψη, σε προσιτές τιμές για τα εθνικά συστήματα υγείας.
Η «Θετική Φωνή» χαιρετίζει τις προτάσεις και δεσμεύσεις της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας τις οποίες παραθέτει σε 6 τίτλους και σχολιάζει:
- 1) Τα προγράμματα μείωσης βλάβης για τους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών είναι αποτελεσματικά για τον έλεγχο των μεταδοτικών νοσημάτων.
Η αναγνώριση της σημασίας της μείωσης της βλάβης πρέπει να συνοδεύεται και από τις αντίστοιχες ενέργειες στην πράξη. Η «Θετική Φωνή» με την κοινή επιστολή της «Πλατφόρμας των Μ.Κ.Ο. για τις ψυχοδραστικές ουσίες» στην οποία συμμετέχει, προς τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ανέδειξε προβλήματα και έκανε συγκεκριμένες προτάσεις.
- 2) Χάραξη και υλοποίηση ενός νέου εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS, με έμφαση στην καθολική πρόσβαση στη διάγνωση και στη θεραπεία, καθώς και στην ποιότητα ζωής και τη σύγχρονη ολιστική αντιμετώπιση των ζητημάτων που σχετίζονται με την υγεία των ανθρώπων που ζουν με HIV.
- 3) Επικαιροποίηση της πολιτικής «Διακήρυξης του Δουβλίνου για την καταπολέμηση του AIDS», που υπογράφηκε το 2004.
- 4) Αξιοποίηση της τεχνικής υποστήριξης και υιοθέτηση των οδηγιών των ευρωπαϊκών οργανισμών, όπως το ECDC και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA), καθώς και των ευρημάτων της παρακολούθησης και αξιολόγησης της εθνικής στρατηγικής.
Τα μη ενθαρρυντικά στοιχεία του ECDC σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναδεικνύουν την έλλειψη πολιτικής ηγεσίας στην αντιμετώπιση του HIV και ως εκ τούτου κρίνουμε απαραίτητη μία νέα ευρωπαϊκή πολιτική διακήρυξη. Άλλωστε ο HIV ως μία μεταδοτική νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο συνολικά και συντονισμένα από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις χώρες που γειτνιάζουν.
Για την Ελλάδα, το ECDC στην έκθεση που κατέθεσε μετά την επιδημική έκρηξη το Δεκέμβριο του 2012 επισημαίνει και κωδικοποιεί όλες τις βέλτιστες πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμοστούν για τον έλεγχο και τον περιορισμό της επιδημίας όπως α) την υιοθέτηση Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου και συντονισμό των δράσεων μεταξύ πολιτείας και κοινωνίας των πολιτών, β) στήριξη των προγραμμάτων απεξάρτησης, υποκατάστασης και μείωσης βλάβης και με τη δωρεάν διανομή υλικού ασφαλούς χρήσης στους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών, γ) στοχευμένες δράσεις προς ευάλωτες ομάδες με έμφαση στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες και δ) απρόσκοπτη πρόσβαση στη θεραπεία και σε υπηρεσίες εξέτασης.
- 5) Μείωση των νέων διαγνώσεων για τέταρτη συνεχή χρονιά και σημαντική συνεισφορά των Κέντρων Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint» όπου καταγράφηκαν το 31% των νέων διαγνώσεων το 2015 και το 33% το 2016.
Εάν και έχει υπάρξει εντυπωσιακή μείωση νέων κρουσμάτων στου χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών, το θέμα δεν είναι να μιλάμε για μείωση διαγνώσεων, κάτι που μπορεί να αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες για τη δωρεάν και ανώνυμη εξέταση, αλλά για μείωση νέων μολύνσεων. Αυτό χρειάζεται μια στρατηγική και επιτυχή πρόληψη. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, περίπου 3.000 οροθετικά άτομα παραμένουν αδιάγνωστα. Τα «Checkpoint» έχουν συμπληρώσει τέσσερα χρόνια λειτουργίας και συνεισφοράς στην έγκαιρη διάγνωση και την προάσπιση της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Πρόκειται για μη κλινικές δομές που λειτουργούν από την κοινότητα-στόχο για την κοινότητα και αναφέρονται ως βέλτιστη πρακτική στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας του Ιουλίου του 2015, για την εξέταση / διάγνωση του HIV. Τα Checkpoint τελούν υπό την επιστημονική εποπτεία του ΚΕΕΛΠΝΟ και ευχαριστούμε την πολιτική ηγεσία για την αναγνώριση του έργου μας.
- 6) Εξοικονόμηση πόρων με την αξιοποίηση των γενοσήμων αντιρετροϊκών φαρμάκων για θεραπεία και προληπτική χημειοπροφύλαξη (PrEP – Pre Exposure Prophylaxis)
H «Θετική Φωνή» είναι υπέρ της χρήσης γενοσήμων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών και των ελληνικών κατευθυντήριων οδηγιών θεραπείας. Το συγκεκριμένο φάρμακο το οποίο θα γίνει γενόσημο το καλοκαίρι του 2017, χρησιμοποιείται από πολλούς ασθενείς και δύναται να αντικατασταθεί με αντίστοιχη ενημέρωση των ασθενών. Για το λόγο αυτό καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να προχωρήσουμε σε ένα τεκμηριωμένο δημόσιο διάλογο ειδικών για την αξιοποίησή του. Η χρήση των γενοσήμων, τα οποία έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόρων. Να σημειώσουμε ωστόσο ότι διάφορα φάρμακα προηγούμενων γενεών, που επίσης κυκλοφορούν ως γενόσημα, ορθώς δε χρησιμοποιούνται λόγω μεταγενέστερων, ασφαλέστερων και αποτελεσματικότερων σκευασμάτων.
Εν κατακλείδι για την επίτευξη των στόχων 90-90-90, η Ελληνική Πολιτεία οφείλει να κάνει τα εξής:
- – Να στηρίξει τη δωρεάν και ανώνυμη εξέταση τόσο στα νοσοκομεία όσο και στην κοινότητα
- – Να στηρίξει τις οργανώσεις που συμβάλουν στην πρόληψη και να δημιουργήσει ένα συντονιστικό όργανο για την καταπολέμηση της επιδημίας στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες
- – Να χορηγήσει άμεσα τη θεραπεία σε όσους δεν έχουν κάνει έναρξη και να αποκαταστήσει την πρόσβαση σε διαγνωστικές εξετάσεις
- – Να καταπολεμήσει το στίγμα και τις διακρίσεις σε συνεργασία με άλλα υπουργεία
Στην Ελλάδα περίπου 2.000 άτομα που έχουν διαγνωστεί με τον ιό περιμένουν την έναρξη της θεραπείας, όπως προβλέπουν οι ευρωπαϊκές, αλλά και οι υπό διαμόρφωση ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες που οφείλουν να εκδοθούν άμεσα. Δυστυχώς η έλλειψη αντιδραστηρίων και οι περιορισμοί των νοσοκομειακών προϋπολογισμών έχουν αποτρέψει την υλοποίηση της εξαγγελίας του Υπουργού και του Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας, που έχουν δημόσια τοποθετηθεί υπέρ της άμεσης και καθολικής χορήγησης θεραπείας στην ετήσια συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων για θέματα που σχετίζονται με το HIV/AIDS, στις 3 Δεκεμβρίου 2015 και στις 20 Δεκεμβρίου 2016.
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας θα συνεχίσει να στηρίζει και να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις προσπάθειες αναχαίτισης και περιορισμού του HIV/AIDS στην Ελλάδα. Ωστόσο παράλληλα με την υιοθέτηση των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών και βέλτιστων πρακτικών, απαιτείται συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων όπως το Υπουργείο Υγείας, το ΚΕΕΛΠΝΟ, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS, o Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας, τα κέντρα απεξάρτησης, υποκατάστασης και μείωσης βλάβης και οι οργανώσεις από την κοινωνία των πολιτών.
