Καθημερινά θέματα υγείας

Καθημερινή υγιεινή

Σε γενικές γραμμές, οι κανόνες υγιεινής για τα άτομα που ζουν με HIV δε διαφέρουν από εκείνους που ισχύουν για το γενικό πληθυσμό. Μερικές απλές βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθείς είναι:

• Να πλένεις τα χέρια σου καλά με σαπούνι και ζεστό νερό μετά τη χρήση της τουαλέτας, τη μεταφορά σκουπιδιών ή ακαθαρσιών κατοικίδιων, καθώς πριν και μετά την προετοιμασία του φαγητού.
• Να φοράς λαστιχένια γάντια και να χρησιμοποιείς πολύ ζεστό νερό και ισχυρά απολυμαντικά για τον καθαρισμό βρωμιάς, όπως διάρροια, περιττώματα κατοικίδιων ή κοπριά. Να κάνεις το ίδιο όταν ασχολείσαι με την κηπουρική ή όταν μεταφέρεις σκουπίδια.
• Βεβαιώσου ότι χρησιμοποιείς διαφορετικά πανιά καθαρισμού για τις επιφάνειες της κουζίνας, του πατώματος και του μπάνιου.
• Μη χρησιμοποιείς από κοινού οδοντόβουρτσες ή ξυραφάκια.
• Να πετάς με προσοχή στα σκουπίδια τα αιχμηρά αντικείμενα.

Υπάρχουν κάποιες άλλες περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να παίρνεις επιπλέον προφυλάξεις. Απόφευγε τα παιδιά με ανεμοβλογιά, αν δεν έχεις αρρωστήσει ποτέ από αυτή, διότι ο ιός της ανεμοβλογιάς προκαλεί έρπητα ζωστήρα σε ενήλικες με HIV.  

Κατοικίδια και ζώα

Αν έχεις πάνω από 200 CD4, τα κατοικίδια και τα υπόλοιπα ζώα δεν θα προκαλέσουν ιδιαίτερο κίνδυνο για την υγεία σου. Ορισμένοι/-ες γιατροί προειδοποιούν ότι ασθένειες όπως η τοξοπλάσμωση, η οποία μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στην υγεία αυτών που έχουν κατεστραμμένο ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να προέλθει από γάτες, πουλιά ή σκύλους. Στην πράξη, μπορεί να μην διατρέχεις αυξημένο κίνδυνο αν ζεις με το κατοικίδιό σου για κάποιο διάστημα. Οι περισσότερες καιροσκοπικές λοιμώξεις αφορούν την ενεργοποίηση ή την επανεργοποίηση μικροοργανισμών που εισήλθαν το σώμα σου στο παρελθόν. Έτσι, αν έχεις το ίδιο κατοικίδιο κάποιο διάστημα, δεν κινδυνεύεις σημαντικά να «κολλήσεις» κάτι νέο από αυτό. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που δηλώνουν ότι ο κίνδυνος να εμφανίσεις τέτοιες μολύνσεις από τα ζώα στην πραγματικότητα είναι χαμηλός. Μια μελέτη αναφέρει ότι οροθετικά άτομα που ζουν με γάτες δεν έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τοξοπλάσμωση στη διάρκεια της ασθένειάς τους από εκείνα που δεν έχουν γάτες. Η αλλαγή της άμμου της γάτας σε καθημερινή βάση θα μειώσει τον κίνδυνο της τοξοπλάσμωσης. Καθάρισε τη λεκάνη που περιέχει την άμμο με λαστιχένια γάντια, ζεστό νερό και ισχυρό απολυμαντικό. Οι γάτες μπορούν επίσης να προκαλέσουν τη βακτηριδιακή λοίμωξη Bartonella (επίσης γνωστή ως νόσος από γρατζούνισμα γάτας). Μην αφήνεις τη γάτα σου να σε γλείφει αν έχεις κάποια πληγή ή γρατζουνιά και φρόντιζε να μην κολλήσει ψύλλους, γιατί με αυτούς τους τρόπους μπορεί να σου μεταδώσει Bartonella. Πάντα να πλένεις τα χέρια σου πριν ακουμπήσεις τρόφιμα, αν προηγουμένως έχεις αγγίξει το κατοικίδιό σου. Μπορεί επίσης να εκτεθείς σε δυνητικά επιβλαβείς οργανισμούς όταν ασχολείσαι με ζώα ή την κηπουρική. Για παράδειγμα, ο καθαρισμός του κοτετσιού ή ο καθαρισμός των περιττωμάτων των περιστεριών μπορεί να εκθέσει οροθετικά άτομα σε λοιμώξεις. Η ενασχόληση με την κηπουρική χωρίς γάντια ενέχει τους ίδιους κινδύνους. Αν λόγω εργασίας ενδέχεται να εκτίθεσαι σε δυνητικά επικίνδυνες μολύνσεις, τότε πρέπει να το συζητήσεις με το/τη γιατρό σου ή/και το/τη γιατρό στην εργασίας σου – αν υπάρχει.  

Κατανάλωση νερού

Το νερό της βρύσης στις περισσότερες πόλεις και χωριά της Ελλάδας είναι ασφαλές. Δεν χρειάζεται να λάβεις κανένα ειδικό μέτρο για το πόσιμο νερό, αν τα CD4 σου είναι πάνω από 200. Αν έχεις πολύ χαμηλό αριθμό CD4, μπορεί να χρειάζεται λίγο περισσότερη προσοχή. Καλό είναι να μιλήσεις με το/τη γιατρό σου για τυχόν ειδικά μέτρα που μπορεί να χρειαστεί να πάρεις, ώστε να μην πάθεις κάποια λοίμωξη από το πόσιμο νερό.  

Τροφική δηλητηρίαση

Αν έχεις ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, ο κίνδυνος να πάθεις τροφική δηλητηρίαση δεν είναι μεγαλύτερος από αυτόν που αντιμετωπίζουν τα οροαρνητικά άτομα. Όμως, η τροφική δηλητηρίαση μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρή σε όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι, είναι λογικό για όποιον έχει χαμηλό αριθμό CD4 να πάρει επιπρόσθετες προφυλάξεις. Μια σοβαρή λοίμωξη προέρχεται από τη σαλμονέλα, που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα τόσο στην Ευρώπη, όσο και σε άλλα μέρη του κόσμου. Άλλος παθογόνος οργανισμός που προκαλεί τροφική δηλητηρίαση είναι η λιστέρια, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε οροθετικά παιδιά. Η σιγκέλλα και το καμπυλοβακτηρίδιο μπορούν επίσης να προκαλέσουν προβλήματα. Οι λοιμώξεις από αυτούς τους οργανισμούς δύσκολα αντιμετωπίζονται, και θεραπείες που είναι αποτελεσματικές στα οροαρνητικά άτομα ενδέχεται να αποτύχουν σε οροθετικά. Η σαλμονέλα προσβάλλει συχνότερα τα κοτόπουλα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό το κοτόπουλο να μαγειρεύεται καλά, έτσι ώστε να μην υπάρχει καθόλου κόκκινο αίμα. Πρόσεξε ιδιαίτερα το κατεψυγμένο κοτόπουλο. Το κρέας πρέπει να αποψύχεται στη συντήρηση και όχι σε θερμοκρασία δωματίου. Πλύνε τα χέρια σου μετά την επαφή με άψητα πουλερικά και μην αποθηκεύεις τα άψητα κρέατα και πουλερικά εκτός συσκευασίας στο ψυγείο κοντά σε αλλαντικά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Πλύνε τα αυγά πριν τα σπάσεις και μαγείρεψε τα καλά, μέχρι κρόκος και ασπράδι να πήξουν. Μην χρησιμοποιείς ραγισμένα αυγά. Να αποφεύγεις τα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το μη παστεριωμένο γάλα, «ζωντανά» γιαούρτια και μερικά μαλακά τυριά, τα οποία ενδέχεται να περιέχουν επίσης σαλμονέλα και λιστέρια. Είναι επίσης φρόνιμο να αποφεύγεις ζώα από αγροκτήματα και τις κοπριές τους, γιατί μπορεί να φιλοξενούν παθογόνους οργανισμούς όπως το κρυπτοσπορίδιο. Τα βιολογικής καλλιέργειας λαχανικά καλλιεργούνται συχνά σε έδαφος που περιέχει ακατέργαστη κοπριά. Γι’ αυτόν το λόγο, πρέπει να τα ξεπλένεις πολύ καλά, ώστε να απομακρύνεται όσο το δυνατόν περισσότερη βρωμιά και στη συνέχεια να τα καθαρίζεις με βραστό νερό. Αν ζεσταίνεις τρόφιμα σε φούρνο μικροκυμάτων, φρόντισε να είναι μαγειρεμένα σωστά. Πλύνε τα φρούτα και τα λαχανικά προσεκτικά και διατήρησε τις επιφάνειες τεμαχισμού και προετοιμασίας καθαρές. Όταν κάνεις διακοπές σε θερμά κλίματα, κινδυνεύεις να πάθεις τροφική δηλητηρίαση από σαλάτες και φρούτα. Τρόφιμα που γνωρίζεις ότι είναι καλά μαγειρεμένα είναι ασφαλή. Να μη καταναλώνεις τρόφιμα μετά την ημερομηνία λήξης τους.

Διατροφή & Άσκηση

Μια καλή δίαιτα

Αν ζεις με HIV, δε χρειάζεται να κάνεις κάποια δραστική αλλαγή στη διατροφή σου. Η διατροφή που ακολουθείς πιθανώς καλύπτει όλες τις διατροφικές σου ανάγκες. Καλή δίαιτα είναι αυτή που είναι ισορροπημένη και περιλαμβάνει τα παρακάτω είδη: αμυλούχες τροφές όπως ψωμί, δημητριακά, μπανάνες, πατάτες, ζυμαρικά και ρύζι. Οι αμυλούχες τροφές πρέπει να είναι η βάση της διατροφής σου για να σου δίνουν υδατάνθρακες για ενέργεια, βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Πρέπει να καταναλώνεις αμυλούχες τροφές σε κάθε γεύμα, τέσσερις έως έξι μερίδες κάθε μέρα. Μία μερίδα ισοδυναμεί με μια φέτα ψωμί ή μια μέτρια πατάτα ή ένα μπολ δημητριακά ή ένα φλιτζάνι ρύζι ή ένα φλιτζάνι ζυμαρικά. Τα φρούτα και τα λαχανικά προσφέρουν βιταμίνες, ανόργανα άλατα, φυτικές ίνες και ενέργεια. Πρέπει να καταναλώνεις πέντε μερίδες ημερησίως. Η μερίδα ισοδυναμεί με ένα ολόκληρο φρούτο ή ποσότητα λαχανικών όση μια κουτάλα σερβιρίσματος ή ένα μικρό ποτήρι χυμό φρούτου ή μια χούφτα αποξηραμένα φρούτα. Το κρέας, τα πουλερικά,το  ψάρι, τα αυγά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί προσφέρουν πρωτεΐνες, ανόργανα άλατα και βιταμίνες. Προσπάθησε να τρως δύο έως τρεις μερίδες ημερησίως. Μία μερίδα ισοδυναμεί με δύο αυγά μετρίου μεγέθους ή ένα κομμάτι κρέας 100g ή 150g, ψάρι ή ένα μικρό πιάτο βραστά όσπρια. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως γάλα, τυρί και γιαούρτι προσφέρουν βιταμίνες, ανόργανα άλατα και ασβέστιο. Πρέπει να καταναλώνεις τρεις μερίδες ημερησίως. Μία μερίδα ισοδυναμεί με το ένα τρίτο ενός μπουκαλιού γάλα ή ένα μικρό κεσεδάκι γιαούρτι ή ένα κομμάτι τυρί σε μέγεθος σπιρτόκουτου. Το λίπος όπως το μαγειρικό λάδι, το βούτυρο, η μαργαρίνη, το κρέας και άλλα πρωτεϊνούχα τρόφιμα προσφέρουν ενέργεια, απαραίτητα λιπαρά οξέα και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E και K. Προσφέρουν επίσης ασβέστιο και φώσφορο. Συνιστάται να μην καταναλώνεις περισσότερο από το 1/3 των ημερήσιων θερμίδων σου από τα λίπη. Αν τρως πολλές λιπαρές τροφές, θα πάρεις βάρος και θα αυξήσεις τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Τα λιπίδια αυξάνουν την πιθανότητα να αναπτύξεις καρδιαγγειακά νοσήματα και μερικούς καρκίνους.  

Διαιτολόγοι

Μπορείς να ζητήσεις συμβουλές σχετικά με τις διατροφικές σου ανάγκες από ένα/μία διαιτολόγο. Μερικές Μονάδες Λοιμώξεων ίσως να σε παραπέμψουν σε εξειδικευμένο/-η διαιτολόγο που μπορεί:

• Να σου πει αν η διατροφή που ακολουθείς ικανοποιεί τις διατροφικές σου ανάγκες.
• Να σου δώσει συμβουλές σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να κάνεις στη διατροφή σου.
• Να ελέγξει το βάρος σου και να διαπιστώσει αν η αναλογία λίπους και μυών είναι κανονική.
• Να σε συμβουλεύσει για τις διατροφικές αλλαγές που πρέπει να κάνεις αν είσαι άρρωστος/-η.
• Να σε συμβουλεύσει για την ασφάλεια των τροφίμων.
• Ο/η διαιτολόγος μπορεί επίσης να υπολογίσει το δείκτη μάζας σώματος, που δείχνει αν το βάρος είναι ανάλογο με το ύψος σου.

Συμπληρώματα

Πολλά οροθετικά άτομα παίρνουν συμπληρώματα διατροφής, βιταμίνες ή φυτικές ουσίες, ελπίζοντας ότι έτσι θα ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και γενικά την υγεία τους. Υπάρχουν μερικές ενδείξεις ότι οι πολυβιταμίνες μπορεί να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου σε χώρες όπου δεν υπάρχει πρόσβαση στην αντιρετροϊκή αγωγή. Παρόλα αυτά, οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα δεν αντικαθιστούν την αγωγή. Στην καλύτερη περίπτωση την υποστηρίζουν. Είναι γνωστό ότι συγκεκριμένα συμπληρώματα, όπως μεγάλες δόσεις σκόρδου, μπορεί να εμποδίσουν μερικά αντιρετροϊκά φάρμακα να δράσουν με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Οι περισσότεροι/-ες γιατροί συνιστούν μια ισορροπημένη διατροφή, που είναι ικανή να καλύψει τις διατροφικές σου ανάγκες. Δεν συνιστώνται τεράστιες δόσεις συμπληρωμάτων. Μεγάλες δόσεις βιταμίνης Α μπορούν να προκαλέσουν εμετό, πονοκέφαλο, ζημιά στο συκώτι και τα οστά. Η βιταμίνη C σε δόσεις μεγαλύτερες των 1000mg ημερησίως μπορεί να προκαλέσει πέτρες στα νεφρά, διάρροια και σκλήρυνση των αρτηριών, ενώ έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη συγκέντρωση ενός φαρμάκου που τώρα χρησιμοποιείται σπάνια: της αντιπρωτεάσης Indinavir (Crixivan). Ο ψευδάργυρος σε δόσεις πάνω από 75mg την ημέρα έχει συσχετιστεί με ανεπάρκεια χαλκού, όπως επίσης με μείωση των λευκών ή/και των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το σελήνιο σε δόσεις μεγαλύτερες των 750 micrograms την ημέρα έχει συσχετιστεί με καταστολή του ανοσοποιητικού. Η βιταμίνη B6 σε δόσεις άνω των 2g την ημέρα μπορεί να προκαλέσει καταστροφή στα νεύρα, αλλά ακόμα δόσεις τόσο μικρές όσο 50mg την ημέρα είναι γνωστό ότι προκαλούν περιφερική νευροπάθεια (επώδυνη καταστροφή των νεύρων), κυρίως στα πόδια.  

Το αλκοόλ στη διατροφή

Δεν έχει αποδειχθεί ότι η μικρή κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί βλάβη στα άτομα που ζουν με HIV. Δύο ποτήρια κρασί ή μια μπύρα την ημέρα σε βοηθούν να μειώσεις το στρες και τη νευρικότητα και να ελέγξεις την όρεξή σου. Υπάρχει επίσης ένδειξη ότι ένα ή δύο ποτήρια οινοπνευματώδους ποτού κάθε μέρα προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτή δεν είναι δικαιολογία να πίνεις πολύ. Το πολύ ποτό επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα και επιβραδύνει την ανάρρωση από την ασθένεια. Μπορεί επίσης να προκαλέσει φλεγμονή στο συκώτι (ηπατίτιδα). Αν έχεις ιογενή ηπατίτιδα (ηπατίτιδα A, ηπατίτιδα B και ηπατίτιδα C), πρέπει να μιλήσεις με το γιατρό σου για το αν είναι ασφαλές να πίνεις έστω και λίγο αλκοόλ. Το συκώτι παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό των φαρμάκων, κυρίως των αντιρετροϊκών, γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κρατάς το συκώτι σου υγιές. Το αλκοόλ αλληλεπιδρά άσχημα με μερικά φάρμακα, γι’ αυτό κάθε φορά που πρόκειται να πάρεις ένα φάρμακο για πρώτη φορά πρέπει να ρωτήσεις το γιατρό σου αν επιτρέπεται να πίνεις αλκοόλ όταν παίρνεις το φάρμακο.  

Φαγητό, ποτό και αντιρετροϊκά φάρμακα

Οι συνδυασμοί των αντιρετροϊκών φαρμάκων μπορεί να απαιτήσουν μερικές από τις ακόλουθες αλλαγές στις διατροφικές σου συνήθειες:

• να τρως την ίδια ώρα που παίρνεις τα φάρμακά σου,
• να αποφεύγεις να τρως για περίπου δύο ώρες πριν ή μια ώρα μετά από την ώρα που πήρες τα φάρμακά σου,
• να τρως ή να αποφεύγεις συγκεκριμένα φαγητά, για να είσαι βέβαιος/-η ότι απορροφάς τα φάρμακά σου κανονικά.

Όταν ο/η γιατρός σου γράψει ένα νέο φάρμακο, θα σου πει αν υπάρχουν διαιτητικοί περιορισμοί.  

Λιποδυστροφία και διατροφή

Σε οροθετικά άτομα που παίρνουν αντιρετροϊκά έχουν παρατηρηθεί μεταβολές στον τρόπο που το σώμα μεταβολίζει, χρησιμοποιεί και αποθηκεύει το λίπος. Αυτό ίσως οδηγήσει σε μεταβολές στο σχήμα του σώματος ή σε πολύ υψηλά επίπεδα λιπιδίων στο αίμα, που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, εμφράγματος και διαβήτη. Οι αλλαγές στη διατροφή συμβάλλουν στη μείωση των λιπιδίων. Αν ο/η γιατρός σε ενημερώσει ότι έχεις αυξημένα λιπίδια, προσπάθησε να μειώσεις την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κόκκινο κρέας, τα ζωικά λίπη, καθώς επίσης τη ζάχαρη και το αλκοόλ. Το ιχθυέλαιο περιέχει υψηλά επίπεδα λιπαρών οξέων που ονομάζονται ωμέγα-3, που μειώνουν τα λιπίδια στο αίμα. Ψάρια όπως το σκουμπρί, ο σολομός και η πέστροφα είναι καλή πηγή λιπαρών οξέων. Επίσης, προσπάθησε να τρως τουλάχιστον πέντε μερίδες φρέσκων φρούτων και λαχανικών ημερησίως, τα οποία προστατεύουν την καρδιά. Παρ’ όλα αυτά, η βελτίωση της διατροφής σου πιθανότατα θα έχει μικρή επίδραση στη μείωση των λιπιδίων, όταν αυτή οφείλεται στα φάρμακα. Για τον λόγο αυτό, συζήτησε με το/τη γιατρό σου τι άλλες λύσεις έχεις, π.χ. να πάρεις ειδικά φάρμακα για τη μείωση των λιπιδίων ή ακόμη και να αλλάξεις αγωγή, αν είναι εφικτό. 

Απώλεια βάρους

Όταν δεν αισθάνεσαι καλά, συνήθως χάνεις την όρεξή σου. Η απώλεια βάρους μπορεί να είναι επικίνδυνη, διότι μειώνει την ικανότητα του σώματος να αντιμετωπίσει τις λοιμώξεις και να αναρρώσει. Χάνοντας ακούσια μόλις το 3% του σωματικού βάρους μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος να αρρωστήσεις σοβαρά. Οι διαιτολόγοι μπορούν να σε συμβουλέψουν πώς να καλύψεις τις διατροφικές σου ανάγκες σε περίπτωση ασθένειας.  

Διάρροια και διατροφή

Η διάρροια είναι συχνή στα άτομα που ζουν με HIV. Προκαλείται από τον ιό, από λοίμωξη ή από φάρμακα. Η διάρροια είναι ανεπιθύμητη ενέργεια των περισσότερων αναστολέων της πρωτεάσης, όπως επίσης μερικών νουκλεοσιδικών και ορισμένων αντιβιοτικών. Με κάποια φάρμακα, η διάρροια σταματά μετά τις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας, αλλά σε μερικούς ανθρώπους γίνεται μόνιμο χαρακτηριστικό της ζωής τους. Η ένταση της διάρροιας διαφέρει από άτομο σε άτομο. Οι αλλαγές στη διατροφή έχουν μικρή επίδραση στη διάρροια που προκαλείται από τα φάρμακα. Όμως ο/η γιατρός μπορεί να σου γράψει κάποιο φάρμακο για να σε βοηθήσει να περιορίσεις τη διάρροια. Μερικά από αυτά είναι:

• Imodium, αντιδιαρροϊκό φάρμακο.
• Τα συμπληρώματα ασβεστίου έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη διάρροια που σχετίζεται με αναστολείς πρωτεάσης.

Αν έχεις επίμονη και έντονη διάρροια, είναι πιθανό να χάνεις πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Η κατανάλωση μπανάνας, κοτόπουλου και ψαριού συμβάλλει στην αποκατάσταση των επιπέδων του καλίου, το οποίο εξαντλείται σε όσους έχουν σοβαρή διάρροια. Να αποφεύγεις τον καφέ, τα ωμά λαχανικά και τα πικάντικα τρόφιμα, γιατί μπορεί να τη χειροτερέψουν.