3 Αυγούστου 2016
*Του Γιώργου Τσιακαλάκη, Υπεύθυνου Επικοινωνίας & Προάσπισης Δικαιωμάτων στη “Θετική Φωνή”
Αν και πρόκειται για μία προληπτική αγωγή η αποτελεσματικότητα της οποίας έχει αποδειχθεί μέσα από ποικίλες έρευνες παγκοσμίως, η PrEP (Προφύλαξη πριν από την Έκθεση) εξακολουθεί να συνοδεύεται από πλήθος στερεοτύπων. Κάποιοι πιστεύουν ότι προωθείται ως υποκατάστατο των προφυλακτικών και άλλοι ότι θα είναι μία ακόμα σπατάλη για τα εθνικά συστήματα υγείας και επομένως για κάθε φορολογούμενο. Ακόμα και μέσα στη gay κοινότητα που πλήττεται περισσότερο από τον HIV, πολλοί θεωρούν ότι η χρήση της PrEP είναι στιγματική, γιατί ταυτίζει τους gay με τη συχνή εναλλαγή συντρόφων.
Οι παραπάνω στάσεις και αντιλήψεις είναι σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένες, καθώς υπάρχει ακόμη άγνοια γύρω από τη φύση, τις επιπτώσεις, τα οφέλη, τον τρόπο και τα κριτήρια χορήγησης της προληπτικής αυτής θεραπείας. Η δημόσια συζήτηση για την PrEP στην Ευρώπη διευρύνθηκε δειλά μόλις τα τελευταία χρόνια, ενώ στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν ανύπαρκτη. Ως αποτέλεσμα, οι μύθοι που τη συνοδεύουν παραμένουν ακόμα ισχυροί σε σχέση με την ίδια την πραγματικότητα.
Μύθος πρώτος: Η PrEP είναι για τον καθένα
Στη «Θετική Φωνή» υποστηρίζουμε σταθερά τα τελευταία χρόνια ότι θα πρέπει να ξεκινήσει μία ανοιχτή και ειλικρινής συζήτηση σχετικά με τα κριτήρια διάθεσης της PrEP, ως ένα ακόμα εργαλείο πρόληψης με αποδεδειγμένα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Πολλοί θεωρούν ότι πρόκειται για μία αγωγή που μπορεί να υποχρεωθούν να λάβουν χωρίς τη θέλησή τους και άλλοι ότι προωθείται στο βωμό του κέρδους. Ας δούμε την πραγματικότητα ως έχει. Υπάρχουν άτομα που επιδεικνύουν υψηλού ρίσκου σεξουαλικές συμπεριφορές και η συμμόρφωσή τους στη χρήση προφυλακτικού δεν είναι έτσι και αλλιώς σταθερή και επομένως επαρκής. Η εύκολη απάντηση εδώ είναι πως «είναι δικό τους πρόβλημα, δε θα πληρώνει το εθνικό σύστημα υγείας τις δικές τους επιλογές». Η απάντηση αυτή όμως αγνοεί κάθε έννοια διαφύλαξης της δημόσιας υγείας και παραγνωρίζει τον πυρήνα της που είναι η πρόληψη. Είναι προς το συμφέρον τόσο του ίδιου του ατόμου που εκθέτει τον εαυτό του σε ρίσκο, όσο και του συστήματος υγείας ακόμα και με την πιο στενή οικονομική έννοια να χρηματοδοτήσουμε την πρόληψη που θα προσφέρει ανάχωμα στον επιπολασμό του ιού. Η ΡrEP δεν αφορά τον gay άντρα που χρησιμοποιεί σχολαστικά προφυλακτικό και έχει εντάξει την τακτική εξέταση στη ζωή του. Θα πρέπει ωστόσο να αποτελεί εναλλακτική επιλογή που θα προταθεί από εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας σε ανθρώπους που για δικούς τους λόγους, κάνουν συχνά απροφύλακτο σεξ.
Μύθος δεύτερος: H PrEP προωθεί το απροφύλακτο σεξ
Μία συντηρητική θεώρηση της PrEP, χρεώνει στην προληπτική θεραπεία την προώθηση του απροφύλακτου σεξ. Αυτό είναι αλήθεια όσο ισχύει ότι το προφυλακτικό ευνοεί τη συχνή εναλλαγή συντρόφων. Ο παραλληλισμός αυτός μας βοηθά να αποδομήσουμε και αυτό το επιχείρημα. Η PrEP όπως και το προφυλακτικό είναι μέσα πρόληψης για δεδομένες σεξουαλικές συμπεριφορές και όχι μέσα διαμόρφωσής τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν ήδη διεξαχθεί ευρύτατες επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι τα άτομα που λαμβάνουν PrEP δε μετέβαλαν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό την προηγούμενη συμπεριφορά τους ως προς το προφυλακτικό. Δε θα πρέπει να υποτιμάμε εξάλλου τα υπόλοιπα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα για τα οποία η PrEP δεν παρέχει καμία απολύτως προφύλαξη.
Μύθος τρίτος: Τα άτομα που λαμβάνουν PrEP είναι εθισμένοι στο σεξ
Αν και για λόγους αρχής αποφεύγω να μπαίνω σε ηθικολογικές συζητήσεις για να μη τις νομιμοποιώ, δε μπορούμε να αγνοήσουμε το συγκεκριμένο μύθο. Σε χώρες όπου η PrEP διατίθεται και έχει αρχίσει να αποτελεί διαδεδομένη πρακτική, παρατηρείται συχνά ο στιγματισμός και η περιθωριοποίηση των ατόμων που τη λαμβάνουν ακόμα και εντός της ίδιας της gay κοινότητας. Για πολλούς το άτομο που παίρνει PrEP θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «εύκολος» ή επιπόλαιος ή οτιδήποτε άλλο. Ας κάνουμε όμως μία δεύτερη ανάγνωση αναλογιζόμενοι την υπευθυνότητα που απαιτείται και την υψηλή ιεράρχηση της σεξουαλικής υγείας από το άτομο αυτό, σε σύγκριση με κάποιον που δεν εξετάζεται συχνά ή που κάνει τακτικά απροφύλακτο σεξ χωρίς κανένα προληπτικό μέτρο.
Μύθος τέταρτος: Η PrEP είναι μία πολυτέλεια για το Εθνικό Σύστημα Υγείας
Το κόστος της PrEP ως μεθόδου πρόληψης του HIV είναι σαφώς χαμηλότερο από το κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ενός ανθρώπου που ζει με HIV. Με δεδομένο ότι πρόκειται για ένα εργαλείο πρόληψης που θα διατίθεται στοχευμένα από τους επαγγελματίες υγείας σε άτομα που επιθυμούν να λάβουν την αγωγή και παρουσιάζουν σεξουαλικές συμπεριφορές υψηλού ρίσκου, το εθνικό σύστημα υγείας μόνο να κερδίσει μπορεί από τη διάθεση της PrEP σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Στα παραπάνω, ας λάβουμε επίσης υπόψη τα διαπραγματευτικά εργαλεία που μπορεί να αξιοποιήσει το εθνικό σύστημα υγείας για την εξασφάλιση χαμηλότερης τιμής, αλλά και τις εξελίξεις στην αγορά του φαρμάκου στην Ευρώπη σε σχέση με τα γενόσημα σκευάσματα στο προσεχές μέλλον.
Μύθος πέμπτος: H PrEP είναι ένα μαγικό χάπι
Σαφέστατα όχι. Στις χώρες όπου χορηγείται η συγκεκριμένη προληπτική θεραπεία, το άτομο που τη λαμβάνει πρέπει να κάνει εξετάσεις κάθε τρεις ή τέσσερις μήνες και να παρακολουθείται από γιατρό. Και αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που θα πρέπει να μας κινητοποιήσει σχετικά με τη δυνατότητα χορήγησης PrEP από το εθνικό σύστημα υγείας με τρόπο νόμιμο και συντεταγμένο. Η πραγματικότητα ήδη έχει αρχίσει να μας ξεπερνά. Στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα, πληθαίνουν οι περιπτώσεις ατόμων που παραγγέλνουν μεμονωμένα την αγωγή σε πολύ χαμηλές τιμές από ιστοσελίδες της Ινδίας και άλλων χωρών, χωρίς καμία ιατρική επίβλεψη και παρακολούθηση. Δε μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια σε αυτά τα περιστατικά που καταδεικνύουν ότι αργά ή γρήγορα το σύστημα υγείας θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τις ιατρικές εξελίξεις και τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Ας μεριμνήσουμε να γίνει το συντομότερο δυνατό.
Μύθος έκτος: Το μόνο που χρειάζεσαι είναι η PrEP
Επαναλαμβάνουμε και πάλι. Η PrEP αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο πρόληψης, σίγουρα όμως όχι το μόνο. Η τακτική εξέταση, η χρήση προφυλακτικού, η γνώση σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης του HIV και των υπόλοιπων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων συναποτελούν την εργαλειοθήκη πρόληψης που έχουμε στη διάθεσή μας. Συλλογικότητες ασθενών και μη κυβερνητικές οργανώσεις σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο γίνονται συχνά στόχος κριτικής ότι προωθούν δυσανάλογα την PrEP σε σχέση με τα υπόλοιπα μέσα πρόληψης. Για την απάντηση στην κριτική αυτή θα πρέπει να αναλογιστούμε πως η ανάγκη ενίσχυσης του διαλόγου για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας μπορεί να δικαιολογήσει την πρόσκαιρη προτεραιοποίηση του θέματος σε σχέση με άλλα μέσα πρόληψης που θεωρούνται πλέον δεδομένα.
Στη «Θετική Φωνή» έχουμε διανείμει μέσα σε τέσσερα χρόνια πάνω από 2.500.000 δωρεάν προφυλακτικά και έχουμε διενεργήσει πάνω από 28.000 δωρεάν εξετάσεις για HIV. Η δράση μας στην πρόληψη συνιστά ένα ισχυρό υπόβαθρο που μας δίνει την αυτοπεποίθηση να πιέσουμε ώστε να ανοίξει επιτέλους και στην Ελλάδα ο διάλογος για την PrEP, όπως άλλωστε δεσμεύτηκε και η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας μέσω του Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας κ. Μπασκόζου στην ειδική συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων για θέματα HIV/AIDS, που συνεκλήθη στα τέλη του 2015, μετά από πρωτοβουλία του Συλλόγου μας.
