20 Μαΐου 2019
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας “Θετική Φωνή” διοργάνωσε το στρογγυλό τραπέζι με τίτλο “Οι κοινοτικές παρεμβάσεις πρόληψης και ενδυνάμωσης σε ευάλωτους και κοινωνικά αποκλεισμένους πληθυσμούς”, στο πλαίσιο του 17ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ψυχολογικής Έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τις 15 έως τις 19 Μαΐου 2019 στην Αλεξανδρούπολη.
Η κοινοτική προσέγγιση ενδείκνυται διεθνώς ως η πλέον αποτελεσματική για παρεμβάσεις προαγωγής υγείας, πρόληψης και ενδυνάμωσης του πληθυσμού, κυρίως όταν πρόκειται για ευάλωτους πληθυσμούς, οι οποίοι αφορούν κατά κανόνα ομάδες ανθρώπων οι οποίες αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις και στίγμα, κατεξοχήν παράγοντες επιβάρυνσης του συνόλου της βιοψυχοκοινωνικής υγείας και ποιότητας ζωής.
Η Άννα Χριστοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινοτικής κλινικής ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τόνισε ότι οι διακρίσεις κατά των ευάλωτων πληθυσμών οδηγούν σε επιβάρυνση της υγείας, υψηλότερο στρες, υιοθέτηση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας καθώς και επιτελεστική αναπαραγωγή των μοτίβων αποκλεισμού καθιστώντας τους ανθρώπους αυτούς δυσπρόσιτους και, κατα συνέπεια, σε περαιτέρω αποκλεισμό και κίνδυνο. Τέτοιοι ευάλωτοι πληθυσμοί είναι τα άτομα που εργάζονται στο σεξ, τα trans άτομα, άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, άνθρωποι που ζουν με HIV, που κάνουν χρήση ψυχοτρόπων ουσιών ή και εκτίουν ποινές σε καταστήματα κράτησης. Στο εν λόγω στρογγυλό τραπέζι παρουσιάστηκαν καινοτόμες παρεμβάσεις ή ερευνητικά δεδομένα που προέρχονται από τις παρεμβάσεις αυτές, οι οποίες αφορούν τους εν λόγω πληθυσμούς με έμφαση μεταξύ άλλων στη σεξουαλική υγεία. Κοινός άξονας είναι ο στόχος της προαγωγής της υγείας, της ενδυνάμωσης, της πρόληψης, της εξάλειψης των διακρίσεων και της διασύνδεσης με υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας. Βασικό στοιχείο της μεθοδολογίας τους είναι η διεπιστημονική προσέγγιση, η έρευνα αναγκών, η δημιουργία συνεργατικών δεσμών αλλά και η συμμετοχή των ευάλωτων αυτών πληθυσμών στο σχεδιασμό και την υλοποίησή των παρεμβάσεων.
Η Πηνελόπη Τριανταφύλλου, κλινική ψυχολόγος του Red Umbrella Athens, παρουσίασε ορισμένα ενδιαφέροντα δεδομένα για τους παράγοντες ευαλωτότητας των γυναικών που εργάζονται στο σεξ στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα ποσοτικά στοιχεία από 107 γυναίκες που εργάζονται στο σεξ και προσήλθαν στο Κέντρο Ημέρας RUA, οι επικρατέστεροι παράγοντες ευαλωτότητας ήταν προβλήματα με το νόμο (59%), ύπαρξη συντρόφου (44%), απουσία υποστηρικτικού δικτύου (36%) και απουσία ιατρικής παρακολούθησης (33%). Οι νεώτερες εργαζόμενες στο σεξ προκύπτουν να είναι συχνότερα θύματα βίας και εκτεθειμένες σε περισσότερους παράγοντες κινδύνου. Οι εργαζόμενες στο σεξ που είναι μητέρες, χρησιμοποιούν συστηματικότερα προφυλακτικό, κάνουν σπανιότερα χρήση αλκοόλ κατά την εργασία, αλλά αντιμετωπίζουν συχνότερα προβλήματα με το νόμο.
Η Μαρία Ξανθάκη, ψυχολόγος, υπεύθυνη επικοινωνίας και διεκδίκησης δικαιωμάτων του Red Umbrella Athens και συντοντίστρια του προγράμματος TransR για την Ελλάδα, παρουσίασε τα πρώτα δεδομένα από την ποιοτική έρευνα πεδίου διερεύνησης αναγκών και αιτημάτων των τρανς γυναικών που εργάζονται στο σεξ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τη θεματική ανάλυση των 22 συνεντεύξεων τρανς γυναικών που εργάζονται στο σεξ, βιώνουν κοινωνικές ανισότητες και επιθυμούν την ανάπτυξη περισσότερων επαγγελματικών επιλογών.Οι τρανς άνθρωποι, και δη όσοι εργάζονται στο σεξ, έχουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής σε σχέση με τα σις άτομα εξαιτίας πολλών κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων που επηρεάζουν αρνητικά τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Η εργασία στο σεξ είναι συχνά η μοναδική επαγγελματική επιλογή για τις τρανς γυναίκες εξαιτίας των διακρίσεων και του στίγματος της ταυτότητας φύλου. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των εργαζομένων σε ψυχοκοινωνικούς φορείς υγείας και πρόνοιας καθώς και η άρση των κοινωνικών διακρίσεων εις βάρος των trans ατόμων προκειμένου ο εν λόγω πληθυσμός να λάβει την απαιτούμενη στήριξη και κοινωνική συμπερίληψη.
Ο Σοφοκλής Χάνος, ψυχολόγος και υπεύθυνος των «Checkpoint», παρουσιάσε τη συμβολή στη δημόσια υγεία του πρότυπου Κέντρου Ενημέρωσης και Διάγνωσης HIV και Σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων “Checkpoint”. Στα 6 χρόνια λειτουργίας, έχουν διενεργηθεί πάνω από 100.000 δωρεάν εξετάσεις και έχουν διανεμηθεί 5.000.000 προφυλακτικά και 300.000 ενημερωτικά φυλλάδια κατά τη διάρκεια παρεμβάσεων στο δρόμο. Την τελευταία διετία, περίπου το 30% των συνολικών HIV περιστατικών πανελληνίως κατεγράφησαν στο “Checkpoint”. Η μεθοδολογία και οι υπηρεσίες του Checkpoint, έχουν αναγνωριστεί από τον Π.Ο.Υ και το ΕΚΕΠΣ ως βέλτιστη πρακτική. Το μοντέλο εφαρμογής ταχείας εξέτασης σε κοινοτικό πλαίσιο σε συνδυασμό με εξαμικευμένες υπηρεσίες είχε θετικό αντίκτυπο στην επιτήρηση του HIV στη χώρα μας, καθώς βοήθησε να εντοπιστεί σχεδόν το 1/3 όλων των HIV περιστατικών. Συνεπώς, η χάραξη πολιτικής δημόσιας υγείας θα πρέπει να πριμοδοτεί παρόμοιες κοινοτικά εδρευόμενες δομές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας. Κομβική στην κοινοτική προσέγγιση της υγείας κρίνεται η δημιουργία στενής σχέσης και εμπιστοσύνης με τους ευάλωτους πληθυσμούς-στόχο.
Ο Αντώνης Πούλιος, υποψ. διδάκτωρ κλινικής ψυχολογίας και επιστημονικά υπεύθυνος του Red Umbrella Athens, παρουσιάσε τη μεθοδολογία και τα πρώτα αποτελέσματα του καινοτόμου προγράμματος ομαδικής παρέμβασης που υλοποιείται από τη Θετική Φωνή στα καταστήματα κράτησης, με στόχο την ενίσχυση της αλληλλοστήριξης των κρατουμένων καθώς και την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα σεξουαλικής υγείας με απώτερο σκοπό και τη διάχυση της πληροφορίας στους συγκρατούμενούς τους. Το πρόγραμα έχει διεξαχθεί σε 2 καταστήματα σοφρωνιστικών ιδρυμάτων και είναι εν εξελίξει σε 3 ακόμη. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δείχνουν την επιτυχία της παρέμβασης. Κομβικής σημασίας προκύπτει να είναι η σύναψη σχέσης με τις ομάδες των κρατουμένων αλλά και η ενίσχυση των μεταξύ τους δεσμών.
Τέλος, το στρογγυλό τραπέζι ολοκληρώθηκε με τα αποτελέσματα της επιδημιολογικής μελέτης του φαινομένου του Chemsex. Ο Αντώνης Πούλιος ανέφερε ότι η συχνότητα του chemsex στο δείγμα 256 οροθετικών ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες είναι ιδιαίτερα υψηλή (37,7%) και φαίνεται να συμπίπτει με αυτή που ενοπίζεται στην Ευρώπη. Το 29,4% χρησιμοποιούσε συγκεκριμένα τις ουσίες που αφορούν το chemsex (GBL/GHB, Mephedrone και Crystal Methamphetamine). Από τους χρήστες, 43,6% θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν συστηματικοί, με το 17,6% να έχει νηφάλια σεξουαλικής δραστηριότητα σπάνια. Μολονότι δε φαίνονται να αντιμετωπίζουν όλοι οι χρήστες προβλήματα, ένας αριθμός αυτών, κυρίως όταν υπάρχει εθισμός και εξάρτηση, αντιμετωπίζει ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, οι όποιες ενδέχεται να είναι τόσο αποτέλεσμα όσο και αιτία της χρήσης. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να υπάρξουν εξειδικευμένες υπηρεσίες, οι οποίες θα μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες των ανθρώπων αυτών. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των θεραπόντων λοιμωξιολόγων απαιτείται να είναι επίσης μια προτεραιότητα.
